W ramach prowadzenia spraw o ubezwłasnowolnienie często spotykam się z pytaniem, czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć. Wielu moich Klientów ma przekonanie, że raz orzeczone ubezwłasnowolnienie ma charakter nieodwołany. Czy rzeczywiście tak jest? Jakie przesłanki muszą zostać spełnione, aby cofnąć skutki prawne ubezwłasnowolnienia? Dlaczego ma to duże znaczenie dla samych ubezwłasnowolnionych, jak i ich rodzin? Na te pytania udzielę odpowiedzi w niniejszym artykule blogowym.
Czym jest zdolność do czynności prawnych
Zanim przejdę do omówienia tytułowego zagadnienia, to jest czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć, pokrótce przybliżę Państwu istotę ubezwłasnowolnienia.
Punktem wyjścia dla tych rozważań musi być pojęcie zdolności do czynności prawnych. Na potrzeby niniejszego wpisu możemy przyjąć, że jest możliwość do samodzielnego podejmowania czynności prawnych, czyli kształtowania swojej sytuacji prawno-finansowej. Osoba która posiada pełną zdolność do czynności prawnych może np. sprzedawać składniki swojego majątku lub zaciągać różnego rodzaju zobowiązania.
Zdolność do czynności prawnych jest ściśle skorelowana z wiekiem. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości natomiast ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście.
Dlaczego to jest tak ważne? Otóż czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
W przypadku osób z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych skutki są nieco inne. Taka osoba może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Natomiast do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.
Jakie to ma znaczenie dla pojęcia ubezwłasnowolnienia?
Czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć – kilka słów o ubezwłasnowolnieniu
Fundamentalne, ponieważ ubezwłasnowolnienie to nic innego jak pozbawienie określonej osoby zdolności do czynności prawnych – całkowicie lub częściowo.
Zgodnie z art. 12 Kodeksu cywilnego (dalej jako: „k.c.”) nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie.
Stosownie natomiast do art. 15 k.c. ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla takiej osoby ustanawia się opiekę, chyba że zostaje ona jeszcze pod władzą rodzicielską.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego są mniej rygorystycznie, a mianowicie osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest jej pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Ubezwłasnowolnienie w sposób daleko idący ogranicza swobodę osoby ubezwłasnowolnionej – dlatego postępowanie w tym zakresie jest prowadzone bardzo skrupulatnie. Może się jednak zdarzyć, że okoliczności stanowiące podstawę orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu uległy zmianie – czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć?
Czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć?
Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca – można cofnąć ubezwłasnowolnienie, jak i również dokonać zmiany jego zakresu. Sąd uchyli ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono.
Sąd może w razie poprawy stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego zmienić ubezwłasnowolnienie całkowite na częściowe, a w razie pogorszenia się tego stanu – zmienić ubezwłasnowolnienie częściowe na całkowite.
Cofnięcie ubezwłasnowolnienia lub zmiana jego zakresu może nastąpić na wniosek lub z urzędu. Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony.
Wykluczenie możliwości cofnięcia ubezwłasnowolnienia byłoby zbyt daleko idące – chociażby z tego powodu, że stan zdrowia osoby ubezwłasnowolnionej może się poprawić (np. wyleczyła się ona z nałogu alkoholowego lub narkotykowego).
W sprawach o cofnięcie ubezwłasnowolnienia lub zmiany jego zakresu ubezwłasnowolniony jest szczególnie chroniony. Przejawem powyższego jest chociażby fakt, że Sąd może ustanowić dla takiej osoby, adwokata lub radcę prawnego z urzędu, nawet bez jej wniosku, jeżeli osoba ta ze względu na stan zdrowia psychicznego nie jest zdolna do złożenia wniosku, a Sąd uzna udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie za potrzeby.
Podsumowanie
Czy ubezwłasnowolnienie można cofnąć? Oczywiście, że tak. Zanim jednak tak się stanie, muszą zostać spełnione przesłanki uzasadniające uchylenie ubezwłasnowolnienia, aby następnie wszcząć odpowiednie postępowanie (na wniosek lub z urzędu). Sprawy w tym przedmiocie potrafią być skomplikowane i wielowątkowe. Jeżeli nie jesteście Państwo biegli w prawie i nie chcecie popełnić w trakcie postępowania pomyłek – rekomenduję skorzystanie z usług adwokata lub radcy prawnego.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.