Panie Mecenasie – czy brak podpisu na umowie automatycznie oznacza, że nie została ona zawarta? Czy mogę się uchylić od skutków prawnych umowy, której nie podpisałem? Bardzo często słyszę takie pytanie od osób poszukujących pomocy prawnej w Internecie. W rzeczywistości trudno o udzielenie tutaj jednoznacznej odpowiedzi – bez dokładnej analizy stanu faktycznego, który legł u podstaw takiego pytania. W tym wpisie wytłumaczę Państwu, czy brak podpisu na umowie jest równoznaczny z brakiem zaciągnięcia zobowiązania. Przybliżę okoliczności, na które należy zwrócić uwagę, aby właściwie ocenić taką sytuację. Opiszę również zagadnienie konkludentnego (dorozumianego) zawarcia umowy, które zdaje się być właściwie nieznane uczestnikom obrotu – chociaż jest powszechnie wykorzystywane – nawet w najdrobniejszych sprawach życia codziennego. Zapraszam do lektury.
Brak podpisu na umowie – czyli kilka słów o tym kiedy dochodzi do zaciągnięcia zobowiązania
Większość osób uważa, że brak podpisu na umowie automatycznie przesądza o tym, że nie została ona zawarta. Jest to błędne przekonanie i poniżej wytłumaczę Państwu dlaczego.
Aby zawarcie umowy mogło uchodzić za skuteczne – strony tej umowy powinny co do zasady posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.
Zdolność do czynności prawnych to zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego.
Osoby fizyczne mogą mieć:
– pełną zdolność do czynności prawnych, którą nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości, czyli ukończenia 18 lat lub zawarcia małżeństwa (ten przypadek dotyczy tylko kobiet);
– ograniczoną zdolność do czynności prawnych, którą nabywa się w wieku 13 lat;
– brak zdolności do czynności prawnych, która dotyczy osób, które nie ukończyły 13 lat, oraz osób ubezwłasnowolnionych całkowicie.
Osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych mogą samodzielnie zawierać wszelkie umowy, nabywać prawa majątkowe, zaciągać zobowiązania, itp.
Osoby fizyczne o ograniczonej zdolności do czynności prawnych mogą bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.
Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Brak podpisu na umowie powinien być zatem brany pod uwagę dopiero wówczas, gdy ustalimy, że strony umowy miały możliwość jej skutecznego zawarcia! W przeciwnym razie – niezależnie od tego, czy umowa została podpisana – co do zasady nie wywoła ona skutków prawnych.
Również warto przeanalizować, jeżeli druga strona umowy jest przedsiębiorcą, czy umowa została podpisana przez podmiot do tego umocowany. Jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą w formie spółki osobowej lub kapitałowej, to należy przyjrzeć się zasadą reprezentacji. Co więcej spółka może być reprezentowana przez pełnomocnika lub prokurenta. W takim przypadku trzeba zapoznać się z treścią pełnomocnictwa lub prokury.
Zdarzają się również przypadki, że osoba nie może podpisać umowy. Wówczas może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku osoba przez nią upoważniona wypisze jej imię i nazwisko oraz złoży swój podpis, albo w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się osoba przez niego upoważniona, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby niemogącej pisać (art. 79 Kodeksu cywilnego).
Co więcej istnieje możliwość złożenia oświadczenia woli w postaci elektronicznej, pod warunkiem, że zostanie opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoznaczne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej.
Umowy mogą być zawierane w różnych formach, a mianowicie:
– w formie ustnej;
– w formie pisemnej;
– w formie dokumentowej;
– w formie aktu notarialnego.
Nie będę przeprowadzał dokładnej analizy poszczególnych form, a skupię się na sytuacji, w której umowa przedstawiona na piśmie nie została po prostu podpisana. Czy brak podpisu na umowie oznacza, że nie doszło do zaciągnięcia zobowiązania?
Czy brak podpisu na umowie oznacza, że nie została ona zawarta?
To zależy. Zależy przede wszystkim od okoliczności, które towarzyszyły zawieraniu umowy oraz które nastąpiły po braku złożenia podpisu. Zależy również od tego, czy ustawodawca uzależnia skuteczność ważność czynności prawnej od zachowania formy pisemnej. Co do zasady można jednak przyjąć, że brak podpisu na umowie może oznaczać, że nie została ona zawarta (i tak najczęściej w rzeczywistości będzie).
Przykład:
Jan Kowalski, właściciel garażu wielostanowiskowego, ustalił z Anną Nowak, że wynajem miejsca parkingowego numer 1 w jego garażu będzie kosztować 400 zł miesięcznie. Anna Nowak w siedzibie Jana Kowalskiego zapoznała się z treścią umowy, zaakceptowała warunki tam wskazane, ale zapomniała jej podpisać. Anna Nowak odebrała kluczyki do garażu, ale nie zaczęła tam parkować i zwróciła je właścicielowi.
W tym przypadku brak podpisu na umowie przesądza o tym, że nie doszło do jej zawarcia. Jak się jednak okaże później – istotne było także zachowanie Pani Anny Nowak.
Musicie jednak Państwo pamiętać, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnych może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Nieco zmodyfikujmy przykładowy stan faktyczny powyżej.
Przykład 2:
Jan Kowalski, właściciel garażu wielostanowiskowego, ustalił z Anną Nowak, że wynajem miejsca parkingowego numer 1 w jego garażu będzie kosztować 400 zł miesięcznie. Anna Nowak w siedzibie Jana Kowalskiego zapoznała się z treścią umowy, zaakceptowała warunki tam wskazane, ale zapomniała jej podpisać. Anna Nowak odebrała kluczyki do garażu i zaczęła korzystać z miejsca parkingowego – płacąc Janowi Kowalskiemu czynsz w umówionych terminach.
W tym przypadku przyjąć należy, że brak podpisu na umowie nie oznacza, że nie została ona zawarta. Doszło bowiem do konkludentnego (dorozumianego) zawarcia umowy poprzez zachowanie jej stron.
Podsumowanie
Prawdą jest, że brak podpisu na umowie najczęściej będzie oznaczał, że nie została ona zawarta. Nie oznacza to jednak, że każdą sytuację możemy ocenić w taki sam sposób. Dokładna analiza okoliczności sprawy – najlepiej przeprowadzona przez doświadczonego adwokata – będzie miarodajna w tym zakresie. Jeżeli doświadczacie Państwo problemów prawnych z zakresu szeroko rozumianego prawa umów – zapraszam do nawiązania kontaktu.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.