Odsetki od zachowku nabierają szczególnego znaczenia wówczas, gdy osoba zobowiązana do jego zapłaty nie jest skłonna dobrowolnie wykonać swojego zobowiązania. Wówczas uprawniony do zachowku powinien skierować sprawę na drogę postępowania sądowego – licząc się z tym, że sprawa w sądzie może trwać kilka lat – na przykład wyczerpując wszystkie instancje. W takim stanie faktycznym odsetki mogą być bardzo wysokie. Czy odsetki od zachowku się należą? Od kiedy należy liczyć odsetki? Czy w ogóle warto występować z roszczeniem w tym zakresie? Na te i inne pytania znajdziecie Państwo odpowiedzi w niniejszym wpisie blogowym.
Czym są odsetki ustawowe za opóźnienie
Odsetki to forma rekompensaty finansowej za każdy dzień opóźnienia w spełnieniu świadczenia przez zobowiązanego. Odsetki od zachowku to właśnie ustawowe odsetki za opóźnienie w jego zapłacie.
Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej jako: „k.c.”) jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Na dzień sporządzenia tego wpisu (02.04.2023 r.) odsetki ustawowe za opóźnienie należą się w wysokości sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Odsetki od zachowku mogą być naprawdę wysokie – z uwagi na duży dystans czasowy między wymagalnością roszczenia, a jego zapłatą (część spraw o zachowek swój finał znajduje w Sądzie, a postępowanie może trwać kilka lat). Powyższe oznacza, że uprawniony do zachowku powinien dołożyć wszelkich starań, aby je uzyskać, ponieważ mogą stanowić odczuwalne przysporzenie majątkowe.
Odsetki od zachowku – czy się należą?
Każdy z nas intuicyjnie rozumie na czym polegają odsetki i jaką funkcję w obrocie gospodarczym pełnią. Wydaje się jednak, że odsetki od zachowku nie do końca pozostają zrozumiałe. W powszechnym odbiorze powstają wątpliwości, czy w ogóle odsetki za opóźnienie mogą być naliczane w przypadku zachowku.
Samo roszczenie o zachowek nie różni się specjalnie od innych roszczeń majątkowych – np. o zapłatę określonej sumy pieniędzy. Zachowek to roszczenie majątkowe, które ulega przedawnieniu. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, aby naliczać odsetki od zachowku. Odsetki w tym przypadku będą w istocie pełniły funkcję odszkodowawczą – za opóźnienie w wypłacie zachowku. W innej bowiem konfiguracji uprawniony mógłby wcześniej korzystać z tych pieniędzy i chociażby przeznaczyć je na różnego rodzaju inwestycje.
Jeżeli zatem dłużnik (zobowiązany do zapłaty zachowku) opóźni się w jego zapłacie (np. uchybi terminowi wskazanemu w wezwaniu do zapłaty zachowku), to będzie zobowiązany do zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie – pod warunkiem, że uprawniony uzyska wyrok zasądzający zachowek. Samo wniesienie powództwa o zasądzenie zachowku nie jest bowiem tożsame z uzyskaniem korzystnego rozstrzygnięcia.
Odpowiadając zatem na tytułowe pytanie – odsetki od zachowku należą się, ale w praktyce może pojawić się problem z ustaleniem momentu, od którego powinno się je naliczać.
Odsetki od zachowku – od kiedy je liczyć?
Roszczenie o zachowek staje się wymagalne od momentu otwarcia testamentu. Oznacza to, że od tej chwili uprawniony może domagać się jego zapłaty.
Może, ale nie musi… Samo roszczenie o zachowek, podobnie jak inne roszczenia, mogą, ale nie muszą być dochodzone przez uprawnionego. Zobowiązany może zatem cierpliwie czekać aż uprawniony podejmie działania w celu egzekwowania zachowku – np. skieruje do niego wezwanie do zapłaty.
Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego należy przyjąć, że odsetki ustawowe za opóźnienie powinny zostać zasądzone od upływu terminu wskazanego w wezwaniu do zapłaty. Jest to bardzo istotne, bowiem kwota odsetek może być znacząca.
Podsumowanie
Odsetki od zachowku należą się uprawnionemu, jeżeli zobowiązany opóźnił się w zapłacie zachowku. Uprawniony – na wypadek sporu w Sądzie – winien wskazać datę, od której nalicza odsetki za opóźnienie w zapłacie zachowku. Powinien w tym zakresie kierować się przepisami Kodeksu cywilnego, a także aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego. Nie zawsze jednak samodzielnie określenie odsetek od zachowku jest łatwe. W sytuacjach spornych warto skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który w prawidłowy sposób określi odsetki od zachowku i moment ich naliczania.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.