Prowadząc praktykę adwokacką niejednokrotnie spotkałem się z pytaniem: czym są dobra osobiste pracownika? Pytanie to było formułowane zarówno przez osoby będące pracownikami, jak i przez osoby zatrudniające, a więc pracodawców. Odpowiedź na to pytanie wymaga omówienia kilku najważniejszych kwestii związanych z tematyką prawa pracy, które jest niezwykle ciekawą, ale i rozległą i skomplikowaną dziedziną prawa. Mam nadzieję, że po lekturze poniższego wpisu każdy z Państwa będzie już wiedzieć, czym są dobra osobiste pracownika.
Podstawa prawna – dobra osobiste pracownika
Dobra osobiste pracownika, ale również każdego człowieka, zakorzenione są w podstawowej regulacji, jaką jest art. 23 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią dobrami osobistymi są w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Doktryna i orzecznictwo są zgodnie co do tego, że jest to katalog jedynie przykładowy, o charakterze otwartym i w każdej sprawie należy dokonać rozstrzygnięcia czy dany przedmiot ochrony stanowi dobro osobiste. Dobra osobiste pozostają pod ochroną prawną niezależnie od ochrony prawnej przewidzianej w innych przepisach prawa, w tym właśnie prawa pracy. Oznacza to, że dobra osobiste pracownika objęte są dodatkową ochroną. Wypływa ona z art. 11(1) Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem, pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Z kolei pracownikiem jest osoba zatrudniona przez pracodawcę na podstawie umowy o pracę, której zawarcie skutkuje powstaniem stosunku pracy.
W jaki sposób dobra osobiste pracownika mogą być naruszone?
Dobra osobiste pracownika mogą zostać naruszone w bardzo różnorodny sposób. Najczęściej do ich naruszenia dochodzi w wyniku mobbingu. Mobbing z kolei to każde działania oraz zachowania, które wywołują u pracownika zaniżoną ocenę dotyczącą jego przydatności zawodowej, prowadzą do jego poniżenia lub ośmieszenia, bądź skupiają się izolowaniu go od pozostałych pracowników i wykluczenia z zespołu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby mobbing przybrał formę biernego zachowania. Dobra osobiste pracownika mogą zostać naruszone również w drodze zniesławienia lub znieważenia pracownika, zarówno wobec innych pracowników, jak i poza zakładem pracy, w stosunku do osób trzecich. Skrajnymi przypadkami naruszenia dóbr osobistych pracownika jest stosowanie wobec niego gróźb lub naruszenie jego nietykalności osobistej, zwłaszcza przez kierowanie w stosunku do pracownika propozycji o podtekście seksualnym. Niestety wszystkie wskazane wyżej naruszenia dóbr osobistych pracownika występują w rzeczywistości niezwykle często i są ogromnym problemem całego społeczeństwa. Wpływają nie tylko na jakość i wydajność pracy oraz świadczonych usług, ale przede wszystkim są ogromnym obciążeniem psychicznym dla pracownika. Doświadczając naruszenia dóbr osobistych nigdy nie można pozostać biernym.
Czym skutkuje naruszenie dóbr osobistych pracownika?
Dobra osobiste pracownika zasługuję na odpowiednią ochronę, a tym samym ich naruszenie musi pociągać za sobą dotkliwe skutki. Przede wszystkim podstawowym prawem pracownika, którego dobra zostały naruszone jest rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym, a więc bez okresu wypowiedzenia. Jest to szczególnie ważne uprawnienie, gdyż niedopuszczalna byłaby sytuacja, w której pracownik, którego dobra zostały dotkliwie pogwałcone, byłby zmuszony jeszcze przez odpowiedni czas świadczyć prace na rzecz pracodawcy. Ważne jest jednak to, aby naruszenie było umyślne i bezprawne. Nie jest to jednak jedyne uprawnienie pracownika. Po rozwiązaniu stosunku pracy ma on możliwość wniesienia pozwu do sądu przeciwko swojemu pracodawcy oraz domagać się odpowiedniego usunięcia skutków naruszenia jego dóbr osobistych. Z reguły sądy dużo surowiej podchodzą do naruszenia dóbr osobistych przez pracodawców. Dodatkowo, jeżeli w wyniku naruszenia dóbr osobistych pracownika pracodawca pogwałcił również inne przepisy kodeksu pracy, może być nałożona na niego odpowiednia kara od Państwowej Inspekcji Pracy. Właściwym działaniem jest więc zgłoszenie faktu naruszenia również do PIP-u. Najważniejsze jest jednak to, aby pracownicy nigdy nie bagatelizowali takich zachowań ze strony swojego pracodawcy, ale zawsze ubiegali się o swoje prawa, gdyż tolerowanie takich zachowań może powodować pogłębienie się istniejącej w zakładzie pracy patologii, a co za tym idzie, prowadzić do pokrzywdzenia kolejnych osób w przyszłości.
Podsumowanie – dobra osobiste pracownika
Dobra osobiste pracownika to szczególnie ważny temat społeczny, na który należy patrzeć szerzej. Ogólne uregulowania prawne, ale i kodeks pracy obejmują dobra osobiste pracownika szczególną ochroną. Ma to oczywiście związek ze niezbywalną godnością każdego człowieka. Sam fakt istnienia stosowanych przepisów zabezpieczających dobra osobiste pracownika nie jest jednak wystarczający, gdyż żaden przepis nie ochroni nas bez podjęcia stosownych działań. Jednocześnie samodzielnie szukanie pomocy i dochodzenie swoich praw mogą być bardzo trudnymi zadaniami. Z tego też powodu w razie naruszenia pracowniczych dóbr osobistych, zachęcam do kontaktu z moją kancelarią. Duże doświadczenie w prowadzeniu spraw pracowniczych pozwala mi na skuteczne dochodzenie praw pracowników.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.