Prawo spadkowe rządzi się swoimi prawami, a w trakcie prowadzenia kancelarii adwokackiej często spotkałem się z pytaniem klientów, kto dziedziczy spadek po ojcu? Wydaje mi się, że pewna nieświadomość prawna sprawiła, że wokół tego tematu narosło wiele mitów i niedomówień. Dla własnego spokoju warto znać podstawowe zasady obowiązuje w polskim prawie spadkowym, tak, aby w przyszłości uniknąć niepotrzebnych nieporozumień lub stresu. W takim razie odpowiedzmy na pytanie: kto dziedziczy spadek po ojcu?
Podstawy prawne dziedziczenia – kto dziedziczy spadek po ojcu?
W polskim systemie prawnym dziedziczenie może być oparte na dwóch podstawach: ustawie lub testamencie. Dziedziczenie ustawowe dochodzi do głosu zawsze w przypadku, gdy zmarły nie pozostawił po sobie ważnego testamentu lub gdy testament wprawdzie został sporządzony, jednak po śmierci spadkodawcy okazał się być nieważny. W takim wypadku również dziedziczenie ostatecznie zostanie oparte na zasadach ustawowych. A contrario dziedziczenie testamentowe ma miejsce wyłącznie wówczas, gdy zmarły pozostawił po sobie ważnie sporządzony testament. Nadal jednak w takim przypadku obowiązuje cały szereg zasady wynikających z ustawy, w tym chociażby uprawnienie pewnej wąskiej grupy osób do żądania zachowku. Testament pozwala na modyfikację rozwiązań przyjętych w ustawie, ale swoboda testowania nigdy nie jest absolutna, gdyż nie może prowadzić do pokrzywdzenia niektórych uprawnionych z mocy ustawy.
Kto dziedziczy spadek po ojcu?
Gdy już wiemy na jakich postawach opiera się dziedziczenie w naszym porządku prawnym, pozostaje nam jeszcze znaleźć odpowiedź na tytułowe pytanie, a więc kto dziedziczy spadek po ojcu? Najważniejsze kwestie dotyczące dziedziczenia z mocy ustawy zostały uregulowane przez art. 931-940 Kodeksu cywilnego. W myśl art. 931 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy i jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli jednak dziecko nie dożyło otwarcia spadku, to udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Dopiero w przypadku braku zstępnych, a więc dzieci, spadek przypada małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, a z kolei w razie wcześniejszej śmierci rodziców, udział każdego z nich przypada rodzeństwu spadkodawcy. Co do zasady więc, spadek po ojcu dziedziczony jest przez jego dzieci oraz żonę, a gdyby żona nie dożyła otwarcia spadku, wyłącznie przez jego dzieci.
Wysokość udziałów spadkowych w razie dziedziczenia po ojcu
Poznaliśmy odpowiedź na pytanie: kto dziedziczy spadek po ojcu? Pozostaje jeszcze kwestia, w jakiej wysokości następuje dziedziczenie, a więc jaka jest wysokość udziałów spadkowych przypadających na poszczególne osoby, które w danym przypadku są spadkobiercami po ojcu. W najprostszym przypadku udziały są równo rozdzielane pomiędzy żonę oraz dzieci. Prawo do dziedziczenia przez żonę jest jednak szczególnie chronione i nigdy nie może ona otrzymać mniej niż jedną czwartą całości spadku. Jeżeli więc ojciec pozostawił po sobie żonę oraz jedno dziecko, to ich udziały będą równe i wyniosą 1/2 spadku. Analogicznie będzie w przypadku dwójki dzieci (każdy otrzyma po 1/3 spadku) oraz trójki dzieci (każdy otrzyma po 1/4 spadku). Jeżeli jednak dzieci jest więcej, to żona spadkodawcy nadal otrzyma co najmniej 1/4 spadku, a pozostała część, a więc 3/4 spadku, zostanie rozdzielona po równo pomiędzy pozostałe dzieci.
Jak śmierć dzieci spadkodawcy wpływa na dziedziczenie?
Omawiając zagadnienie kto dziedziczy spadek po ojcu wspomnieliśmy, że jeśli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, to udział spadkowy, który by mu przypadał, przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Co to oznacza w praktyce? Jest to typowa dla prawa spadkowego konstrukcja, zgodnie z którą poszczególne udziały przechodzą na kolejnych zstępnych spadkodawcy. Jeżeli więc ojciec posiadał dziecko, które posiadało już własne dzieci, a ono samo nie dożyło otwarcia spadku, to wówczas przypadający na niego udział rozdziela się pomiędzy wnuków spadkodawcy. Analogicznie, jeżeli i te dzieci nie dożyły otwarcia spadku, ale posiadały własne potomstwo, to udział zostaje rozdzielony jeszcze dalej. Jeżeli jednak spadkodawca posiadał dzieci, które zmarły, a które jednocześnie nie posiadały własnych dzieci, to spadek zostaje rozdzielony między jego żonę oraz rodziców lub rodzeństwo, w przypadku wcześniejszej śmierci rodziców. I tutaj żona jest szczególnie chroniona przez prawo spadkowe, gdyż zawsze dziedziczy połowę spadku. Na każdego z rodziców przypada w efekcie 1/4 spadku.
Podsumowanie – kto dziedziczy spadek po ojcu
Znając podstawowe zasady rządzące prawem spadkowym, zagadnienie kto dziedziczy spadek po ojcu staje się wręcz oczywiste. Należy jednak pamiętać, że wskazany wyżej sposób dziedziczenia odnosi się wyłącznie do dziedziczenia ustawowego. W przypadku pozostawienia przez zmarłego testamentu, wszystkie te zasady mogą zostać zmodyfikowane. Należy również pamiętać, że dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, w przypadku pominięciu ich w testamencie, mogą ubiegać się o zachowek od osób, które zostały uposażone w drodze testamentu. W ten sposób ponownie wyrażona jest szczególna ochrona pewnej grupy osób na gruncie prawa spadkowego. Jeżeli nadal rodzą się w Tobie kolejne pytania dotyczące prawa spadkowego lub dziedziczenia po ojcu w danych okolicznościach, serdecznie zapraszam do skontaktowania się z moją kancelarią.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.