Wielu moich Klientów kieruje do mnie pytania dotyczące terminu, w którym następuje przedawnienie prawa do zachowku. Skala rzeczonego zjawiska jest dość szeroka. Osoby uprawnione do zachowku często nawet nie wiedzą, że przysługuje im roszczenie w tym zakresie i bardzo długo zwlekają z podjęciem kroków prawnych. Niekiedy dopiero po kilku latach przypominają sobie o sprawie i wzywają spadkobiercę do zapłaty zachowku. Czy oraz kiedy następuje przedawnienie prawa do zachowku? Jakie zdarzenia mogą skutkować przerwaniem lub zawieszeniem biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek? Zapraszam do lektury mojego najnowszego wpisu blogowego, w którym odpowiem na te wszystkie pytania.
Charakter prawny roszczenia o zachowek
O zachowku najczęściej mówi się wówczas, gdy zmarły sporządził testament, w którym powołał do dziedziczenia osobę/osoby spoza grona swoich bliskich, którzy na mocy dziedziczenia ustawowego braliby udział w spadkobraniu.
Ustawodawca wyszedł z założenia, że w takiej sytuacji członkowie najbliższej rodziny spadkodawcy zasługują na ochronę. Emanacją tego założenia jest właśnie przyznanie im roszczenia o zapłatę zachowku.
Zachowek to nic innego jak uprawnienie do domagania się zapłaty określonej sumy pieniężnej. Krąg osób uprawnionych do zachowku i zasady obliczania wysokości zachowku zostały szczegółowo opisane w Kodeksie cywilnym (dalej jako: „k.c.”), a ściślej od art. 991 do 1011.
Rekomenduję Państwu, aby zapoznać się dokładnie z regulacją kodeksową. Przedawnienie prawa do zachowku nie musi być bowiem jedyną okolicznością, która będzie dyskredytować roszczenie uprawnionego.
Roszczenie o zachowek jest zatem roszczeniem majątkowym, a skoro tak, to może nastąpić przedawnienie prawa do zachowku.
W celu ustalenia terminu, w którym nastąpi przedawnienie prawa do zachowku należy sięgnąć do regulacji szczególnej, która ma pierwszeństwo przed ogólnymi terminami przedawnienia.
Przedawnienie prawa do zachowku – czym jest przedawnienie roszczenia?
Zanim wskażę termin, w którym następuje przedawnienie prawa do zachowku, to wytłumaczę Państwu na czym polega instytucja przedawnienia.
Przedawnienie stabilizuje stosunki prawne i gwarantuje ich pewność poprzez wykluczenie z obrotu roszczeń nierealizowanych przez określony czas. Dopuszczenie bowiem do możliwości realizowania roszczeń bez jakiegokolwiek ograniczenia czasowego doprowadziłoby do sytuacji, w której strony pozostawałyby przez lata w daleko idącej niepewności co do swojej sytuacji prawnej.
Zgodnie z art. 117 § 2 k.c. po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Innymi słowy – jeżeli termin przedawnienia roszczenia skutecznie upłynie, to wierzyciel nie będzie mógł dochodzić swojego roszczenia – przy użyciu przymusu aparatu państwowego. Sąd nie uwzględni jego powództwa, a w konsekwencji postępowanie egzekucyjne nie będzie mogło zostać wszczęte.
Powyższe bynajmniej nie oznacza, że uprawniony do zachowku nie będzie dysponował już swoim roszczeniem (przedawnione roszczenie o zachowek nie wygasa). Będzie mógł domagać się zapłaty zachowku, ale jedynie na drodze pozasądowej.
W takiej sytuacji zobowiązany do zapłaty zachowku może ignorować korespondencję uprawnionego, a w każdym razie nie musi się martwić, że pewnego dnia komornik w sposób przymusowy wyegzekwuje od niego należny zachowek.
Zanim jednak ocenicie Państwo, czy w Waszej sprawie nastąpiło przedawnienie prawa do zachowku, należy zbadać, czy w trakcie trwania biegu terminu przedawnienia nie doszło do jego przerwania lub zawieszenia.
Przerwanie i zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2)co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody;
5) co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji; 6) co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.
Zdecydowanie częściej spotkacie się jednak Państwo z przerwaniem biegu terminu przedawnienia. Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.
Po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie na nowo.
Tytułem przykładu – skuteczne wniesienie pozwu do Sądu – przed upływem terminu przedawnienia roszczenia – przerywa jego bieg. Podobne skutki wywrze zawarcie ugody lub nawet niewłaściwe uznanie długu przez zobowiązanego do zapłaty zachowku.
Istnieją również inne okoliczności, które będą powodowały przerwanie biegu przedawnienia roszczenia. W razie jakichkolwiek wątpliwości rekomenduję, aby skonsultować swoją sprawę z adwokatem. Będziecie mieć Państwo wówczas jasny ogląd swojej sytuacji.
W jakim terminie następuje przedawnienie prawa do zachowku?
Terminy przedawnienia roszczenia o zachowek zostały opisane w art. 1007 k.c. Szczególną uwagę należy zwrócić na długość terminu i moment początkowy jego biegu.
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Termin przedawnienia kształtuje się nieco inaczej w przypadku roszczeń o uzupełnienie zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisów windykacyjnych lub darowizn. Takie roszczenie przedawnia się z upływem lat pięciu, ale od momentu otwarcia spadku.
Jeżeli roszczenie jest kierowane przeciwko fundacji rodzinnej obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego funduszu założycielskiego, to przedawnia się ono z upływem lat pięciu od momentu otwarcia spadku.
Z kolei roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanego mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.
Podsumowanie
Przedawnienie prawa do zachowku jest możliwe i dość często występuje w praktyce. Terminy przedawnienia roszczenia o zachowek zostały opisane w art. 1007 k.c. Analiza zasadności roszczeń przez pryzmat upływu terminu przedawnienia nie powinna ograniczać się jedynie do oceny długości terminu. W trakcie biegu terminu przedawnienia mogły bowiem nastąpić zdarzenia skutkujące jego przerwaniem lub zawieszeniem. Wówczas zobowiązany do zapłaty zachowku nie będzie mógł skutecznie podnieść tego zarzutu, a uprawniony – przy wykorzystaniu przymusu państwowego – wyegzekwuje należny mu zachowek.
Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli znajdujecie się Państwo w podobnej sytuacji i chcecie uzyskać wsparcie prawne – zapraszam do nawiązania kontaktu. Przyjrzę się Państwa sprawie i zaproponuję odpowiednią strategię działania.